ترس از تاریکی به عنوان یک ترس طبیعی شناخته شده که همواره با نوع بشر همراه بوده است.در قسمت اول درباره آن توضیح داده ایم در این قسمت به بهترین راه برخورد با ترس کودک از تاریکی می پردازیم.
قدم اول: به ترس کودک احترام بگذارید
بزرگ‌ترین اشتباهی که والدین مرتکب می‌شوند، نامحترم دانستن ترس کودک از تاریکی و مسخره کردن اوست. ترس بچه‌ها از تاریکی، نشانه خلاقیت و هوش آن‌هاست. وقتی شما، او را مسخره می‌کنید یا با الفاظی مانند ترسو و بی‌عرضه خطابش می‌کنید، نه‌تنها ترسش را از بین نمی‌برید، بلکه باعث می‌شوید خجالت بکشد و احساس گناه کند.
قدم دوم: آرام بمانید و آرامش کنید
وقتی بچه‌ها ترسیده‌اند، به همدردی شما نیاز دارند. پس، حتی اگر از ناراحتی فرزندتان معذب شده‌اید، سعی کنید با چهره و صدایی آرام صحبت کنید. لازم نیست در همان لحظه، درباره اینکه «تاریکی اصلا ترس نداره» یا «هیولا و غول مال قصه‌هاست» با او حرف بزنید. این کار را به روز موکول کنید و به‌جای آن، از فرزندتان بخواهید درباره چیزی که باعث ترسش شده صحبت کند.
قدم سوم: با ترس بچه‌ها بازی نکنید
شاید بردن کودک به تخت‌خواب نرم و گرم خودتان، راحت‌ترین راهی باشد که ساعت دو بعد از نیمه شب، به ذهن‌تان می‌رسد، ولی این کار، انتخاب درستی نیست. برای دادن توانایی مقابله با ترس به دختر یا پسر کوچولوی وحشت‌زده‌تان، چند دقیقه از خواب نازتان بزنید، کنارش بمانید و دستش را بگیرید. حتی می‌توانید از او سوال کنید که دوست دارد هر چند دقیقه یک بار به اتاقش سربزنید. ممکن است بگوید هر پنج دقیقه یک بار. سخت است، اما ارزشش را دارد.
برای اینکه فرزندتان آرام شود، لازم نیست در اتاقش راه بیفتید و زیر تخت، پشت پنجره یا هر جای دیگری را کنترل کنید و بگویید «این‌جا هیچ غولی نیست!» یا «اگه پسر خوبی باشی، آقا غوله سراغت نمیاد.» این کار، رسمیت بخشیدن به چیزی است که کودک را در تاریکی ترسانده. به‌جای این کارها، می‌توانید به او بگویید: «بیا زیر تخت رو یه نگاهی بنداز. این‌جا فقط اسباب‌بازی‌ها و کفشای خودته».
چرا بچه ها از تاریکی می ترسند؟
۱) تلویزیون: تصویر و صدای تلویزیون، باعث تحریک بیش از حد مغز کودکان- به‌خصوص قبل از چهار سالگی- میشود.
۲) داستان های قبل از خواب: داستان های ترسناک و پر از موجودات خیالی که والدین، قبل از خواب برای کودک تعریف می‌کنند، دلیل دیگر ترس کودکان است.
۳) والدین: عجیب است، اما والدین با گفتن جملاتی مانند «اگه اتاقت رو مرتب نکنی، شب، آقاغوله میاد می‌بردت»، باعث ترس کودک از تاریکی می‌شوند.
تاریکی با جیغ بنفش
پیش از هر کاری، یک بار، بخش اول کارتون شرکت هیولاها را ببینید؛ جایی که هیولاها باید برای تامین انرژی شهرشان، از بچه‌ها، جیغ‌های بنفش‌تری می‌گرفتند. بله؛ همان‌جا که یک هیولای پشمالو، نیمه‌شب، از توی کمد تاریک می‌پرد وسط اتاق خواب یک بچه گوگوری مگوری و او، از ته‌ته‌های دلش جیغ می‌کشید و زبان کوچکش، ته حلقش، لق‌لق می‌خورد و این‌طوری، یک کپسول انرژی برای شهر پر می‌شد؛ حالا، این شمایید که با ترساندن یک بچه، حس شرارت خودتان را ارضا می‌کنید.
تاریکی، بهترین فرصت است؛ فرصتش فراهم است تا حس توهم بچه را قدری قلقلک بدهید که «ای وای، توی شیشه پنجره، عکسی افتاده. یعنی کی می‌تونه باشه؟»
کافی است همین موقع، پارچه یا هر چیز نرمی را روی پوست بچه حرکت دهید و اصلا به روی خودتان نیاورید. تکرار این حرکت، حس یک ترس تکرارشونده را در ذهن بچه، ماندگار میکند. اگر سوسکی، چیزی هم همین موقع، از اطراف شما رد شود که عالی میشود. در همین لحظه‌ها، یک جمله زیبا که البته گفتن آن، ظرافت‌های خاص خودش را دارد، هیجان را به اوج می‌رساند؛ جمله‌ای مثل «پخّ»!
برای تکمیل کاشته‌هایتان، کافی است یکی از آن زیرزمین‌های تاریخی- نیاز نیست راه دوری بروید. معمولا زیرزمین و پارکینگ‌های تاریک هم این ویژگی را دارند- را انتخاب کنید؛ چون تاریکی‌های همراه با پله و فرود، نقش مخوفی دارند.
بله؛ بله؛ این شمایید که دارید ترس بچه را از تاریکی، زیاد می‌کنید. خود شمایید که می‌توانید یک ترس مهیب را بکارید تا بعدتر، کپسول کپسول، خباثت پر کنید.
البته باید خاطرنشان کرد که برخی ترس‌ها در سنین خاصی بروز میکند که امری طبیعی است اما اگر این نوع ترس‌ها بیش از دو سال ادامه یابد، نیاز به درمان دارد.
برای رفع معضل ترس در کودکان، بیشتر از همه والدین و اطرافیان می‌‌توانند مثمرثمر باشند و باید توجه داشته باشند که:
– برای رفع مشکل ترس در کودکان نباید عجولانه عمل کنند چرا که ترس به تدریج و با گذشت زمان درمان میشود و از بین می‌‌رود و والدین با حفظ آرامش و خونسردی خود می‌‌توانند به رفع ترس در فرزندشان کمک کنند.
– هرگز کودک را به خاطر ترس و اضطرابی که دارد، تحقیر و سرزنش نکنیم چرا که کودک نمی‌‌تواند علت ترس خود را که از دید بزرگترها غیرمنطقی است، درک کند لذا سرزنش نه تنها کمکی نمی‌‌کند بلکه بر اضطراب او می‌‌افزاید.
– زمانی که کودک تحت درمان و مراقبت است، باید عوامل ایجادکننده ترس را کشف و برطرف سازیم.
– بازی و سرگرمی به عنوان یکی از راه‌های از بین بردن ترس در کودکان به والدین پیشنهاد میشود.
به هر حال باید توجه داشت که ترس به عنوان یک غریزه طبیعی از همان آغاز تولد در نهاد انسان‌ها قرار دارد اما اگر از حالت عادی خارج شود، به عنوان یک نوع مرض و بیماری درمی‌آید که نیاز به درمان داشته و توصیه روانشناسان در این زمینه بسیار سودمند است.
از جمله کارها و اقداماتی که به منظور کاهش ترس کودک از تاریکی می توان انجام داد عبارتند از:
۱) علت اصلی ترس کودک را باید شناخت
برای مثال، پدر و مادر می توانند نسبت به رفتارها و رویدادهای روزانهٔ فرزند خود حساس باشند و تغییرات محیطی او را ـ اعم از خانه، مدرسه و دوستانش ـ مورد بررسی قرار دهند، حتی می توانند، علایق و انگیزه های جدید او را بشناسند. گاهی که کودک به شدت ترسیده است و قادر به بیان کلامی ترس خود نیست، می توانید از او بخواهید که با رسم نقاشی، ترس خود را به تصویر در آورد.
آن گاه دقت کنید که کودک چه می کشد و با چه رنگ هائی آن را رنگ آمیزی می کند. معمولاً اضطراب ها و ترس ها با رنگ های تیره، مات و تاریک رسم می شوند و گاهی هم کودک با خط خطی کردن چهره ای که کشیده است، سعی در از بین بردن و محو کردن عامل ترس خود دارد. پس از نقاشی، می توانید با کودک دربارهٔ اثرش صحبت کنید و با سئوالات ساده ای که از او می پرسید، علت ترس او را جویا شوید. برای مثال، می توانید بپرسید: ”شکلی که کشیده ای، شبیه چیست؟ تو را به یاد چه چیزی می اندازد؟ و …”
● در این خصوص توجه به دو نکته ضروری است؛
▪ کودک را وادار به نقاشی از موضوعی که باعث ترس او شده است، نکنید.
▪ اجازه دهید که او ابتدا احساس امنیت و آرامش کند و در صورت تمایل تصویر خیالی خود را رسم کند.
۲) زمان خواب کودک را می توان با تداعی های خوش و آرامش بخش همراه ساخت
انجام مراسمی برای خوابیدن به کودک امنیت و آسودگی خیال می دهد. برای مثال، مسواک زدن، شب بخیر گفتن، پوشیدن لباس خواب، شنیدن داستانی ساده و یا خاطره ای از دوران کودکی می تواند دلهره و اضطراب کودک را کاهش دهد.
۳) با روشن نگه داشتن یک چراغ کم نور و یا چراغ خواب می توان اتاق کودک را از تاریکی محض در آورد
دقت داشته باشید، چراغ خواب را جائی قرار دهید که نور آن موجب سایهٔ وسایل اتاق بر روی دیوار نشود، زیرا کودکان با خیال پردازی های خود سایه ها را به صورت اشباح و موجودات خیالی تجسم می کنند. در مواردی نیز، استفاده از یک چراغ قوهٔ کوچک که کودک بتواند آن را زیر بالش خود بگذارد، به او آرامش خیال می دهد
۴) بعد از آن که چراغ اتاق را خاموش کردید، چند دقیقه نزد کودک بمانید و دربارهٔ روزی که گذرانده است، با او صحبت کنید
زمانی که قصد ترک اتاق را دارید، این اطمینان را به کودک بدهید که هر وقت شما را صدا کند، فوری نزد او خواهید رفت. چنان چه احساس می کنید کودک شدیداً از تاریکی ترسیده است، می توانید تا زمانی که او کاملاً به خواب نرفته است، نزد او بمانید.
۵) اگر کودک عادت دارد که نیمه های شب از خواب بیدار شود، هیچ گاه او را به اتاق خواب دعوت نکنید، زیرا ترک چنین عادتی دشوار و سخت است
در عوض می توانید با گفتن جملاتی اعتماد به نفس او را تقویت کند، ترس را از دل او بزدائید. به عنوان مثال، می توانید به او بگوئید: ” از این که دختری دارم که تنها در اتاقش می خوابد، احساس غرور و افتخار می کنم.”
۶) زمانی که کودک وحشت زده از خواب می پرد، سعی نکنید با انتقاد و یا سرزنش، کودک را مورد تحقیر قرار دهید و یا احیاناً به این دلیل که شما را از خواب بیدار کرده است، او را از خود برنجانید و یا دچار احساس گناه کنید، بلکه صبورانه نسبت به ترس کودک و منشأ آن کنجکاوی به خرج دهید و از او بخواهید در صورت تمایل دربارهٔ ترسش و یا موجوداتی که در خواب دیده است، صحبت کند، زیرا از این طریق ترس و وحشت کودک کاهش می یابد و راحت تر می تواند به مقابله با آن بپردازد.
۷) گاهی انجام برخی بازی ها و سرگرمی ها در تاریکی می تواند موجب کاهش ترس کودک از تاریکی شود
به عنوان مثال، پدر و مادر می توانند جلوی نور شمع به سایه بازی با انگشتان بر روی دیوار بپردازند و یا در تاریکی جایشان را تغییر دهند و از کودک بخواهند آنها را پیدا کند. هدف از انجام این بازی ها آن است که کودک به تاریکی عادت کند و دریابد که اشیاء در تاریکی هیچ تفاوتی با زمانی که هوا روشن است، نمی کنند.
