معرفی علائم استرس کودک ۲ تا ۶ سال و راه حل تسکین آن

اگر کودک شما مضطرب و یا عصبی تر از حد معمول به نظر می رسد، می توانید علائم استرس کودک و راه حل های تسکین آن را بیاموزید. کودکی یک برهه خاص و هیجان انگیز است، زمانی که بخش زیادی از رشد جسمی، احساسی و شناختی رخ می دهد.

با تمام تغییراتی که در بدن و ذهنشان اتفاق می افتد، کودکان نوپا اغلب به جهان اطرافشان حساس بوده و به تبع آن مستعد ابتلا به استرس و تنش هستند. استرس ها می توانند مرحله ای طبیعی از رشد تلقی شوند مانند اضطراب جدایی و یا به صورت موردی باشند مانند شنیدن یک خبر بد در اخبار تلویزیون.

در اینجا برخی از دلایل که ممکن است کودک نوپای شما به سبب آنها احساس تنش کند، نشانه های رایج برای رصد کردن موارد فوق و راه هایی برای کاهش اضطراب آنها ذکر شده است.

علائم استرس کودک

علائم استرس کودک در هر یک از آنها متفاوت است. الیزابت پنتلی، نویسنده “راه حل اضطراب ناخوشایند جدایی”، می گوید: “هر کودک منحصر به فرد است و نشانه های شخصی خود را از استرس نشان می دهد. بنابراین والدین برای علائم استرس کودک باید در جستجوی رفتارهای غیر معمول یا مشکوک او باشند”. دکتر رنه هکینی، روانشناس و بنیانگذار گروه های بازی والدین، نیز موافق این نظریه است.

او توضیح می دهد که کودکان نوپای همسن، در سطوح مختلفی از رشد زبان و گویش قرار دارند، به طوری که سوال و جواب در مورد استرس او ممکن است باعث یک ارجاع غیر واقعی باشد، اما به سادگی، گوش دادن به نظرات و کلمات و یا مشاهده رفتار او می تواند سرنخ قابل توجهی در مورد علائم استرس کودک به ما بدهد.

پنتلی ادامه می دهد: ” تغییرات در رفتار عادی مهمترین شاخصه آن است.” نشانه های زیر ممکن است نشان دهند که کودک نو پای شما احساس تنش می کند:

• تغییر در عادات منظم خواب و خوردن
• تغییر در احساسات (نشانه هایی از ناراحتی، چسبیدن به والدین، انزوا یا عصبانی بودن)
• افزایش گریه یا کج خلقی
• کابوس و ترس در هنگام خواب
• بیماری های جسمی، مانند سردرد یا معده درد
• تیک های اضطراب، سرفه یا حرکات ناخودآگاه بدن
• وابستگی مکرر به عاداتی مانند جویدن مو و یا انگشت شست
• تغییر در تحرکات روده

اگرچه باید دانست که این علائم همیشه علائم استرس کودک نیستند و ممکن است به سوء رفتار، عادتها و یا رشد مربوط باشند. اگر رفتار یک کودک بدتر شود، این می تواند نشانه ای از چیزی بیشتر از علائم استرس کودک باشد.

اگر این دغدغه وجود دارد که رفتار بد کودک به شدت در حال افزایش است، باید به دنبال یک مشاور حرفه ای بگردید.

دلایل عمده استرس کودکان نو پا

– اضطراب جدایی

پنتلی ادامه می دهد که برای کودکان نوپا یک آگاهی رو به رشد وجود دارد که به آنها اینگونه القا می کند که مراقبین اصلی آنها (پدر، مادر، مادر بزرگ، پدر بزرگ، پرستار و …) در واقع محافظین اصلی آنها در برابر هر نوع تهدید هستند و این به طور غریزی کودکان را برای بودن دائمی در کنار آنها ترغیب می کند.

اینکه آنها در حال یادگیری راه رفتن بوده و چند قدم از شما دور شوند تا شروع دوره پیش دبستانی که با دوره های طولانی تر جدایی همراه هستند، همگی در کودکان نوپا ممکن است احساس اضطراب ایجاد کنند.

اگرچه اضطراب جدایی اغلب پاسخی طبیعی به مقوله جدایی است، اما می تواند به مرور به یک واکنش غیر عادی تبدیل شود. مخصوصاً هنگامی که محرک های جدیدتر تنش زا به زندگی کودکان اضافه شود، تحمل بچه ها کاهش می یابد. این می تواند منجر به افزایش پرخاش و مشکل بیشتر با مقوله خداحافظی شود.

– تحولات خانوادگی

تحولات بزرگ خانوادگی مانند مرگ، طلاق، از دست دادن شغل والدین یا رفتن به یک خانه جدید می توانند کودکان نوپا را مضطرب کنند. پانتلی می گوید: ” ترکیبی از احساسات شدید، تغییر برنامه ها و قرار گرفتن در معرض روال های ناآشنا می تواند حتی کودک آرام را نیز حساس کند.”

حتی تغییرات مثبت مانند تولد یک خواهر یا برادر نیز می تواند به تنهایی تنش زا باشد زیرا کودک نوپا نیز باید با شیوه ای متفاوت از قبل در خانه زندگی کند. یعنی به تعبیری تغییر برای کودک معادل استرس است و اگر تحول قابل توجهی در نحوه زندگی معمول به وجود بیاید، می تواند منجر به استرس شود.

– آموزش رفتن به توالت

دکتر هکنی می گوید: “وقتی این آموزش به خوبی پیش می رود، به نظر می رسد که دوران تنش آن فقط شامل یک دوره گذار و یک نقطه عطف باشد. اما هنگامی که والدین، کودکی را پیش از اینکه او را آماده کنند، در معرض چنین چالشی قرار می دهند، فریاد می زند که نمی خواهد به دستشویی برود و پدر و مادر، خودشان نیز مستاصل و پرتنش می شوند و این موضوع تبدیل به یک مورد استرس زا می شود”.

اگر فکر می کنید آموزش این مساله برای کودکتان، شکل احساس رعایت یک مسئله انضباطی را پیدا کرده و درک صحیحی از لزوم آن حاصل نشده است، آمادگی کودکتان برای کنار آمدن با این کار را دوباره ارزیابی کنید.

اگر حدستان درست باشد، او ممکن است تلاش کند تا به شما بگوید که اکنون زمان خوبی برای یادگیری مهارت این کار نیست. هرچه مبارزه او طولانی تر باشد، فشار و تنشش نیز بیشتر خواهد شد. به جای نگرانی، با متخصص اطفال مشورت کنید و یا کتاب هایی را در مورد این موضوع مطالعه نمایید.

– تغییر برنامه های ناگهانی

کودکان در زمان حاضر زندگی می کنند و از زمانشان برای احساس و تجربه کردن جهان اطرافشان لذت می برند، بنابراین اجبار آنها برای انجام فعالیت های مختلف و با عجله از محلی به محل دیگر بردن آنها می تواند منجر به ایجاد استرس شود. اگر با توجه به ریتم طبیعی کودک این مساله را نادیده بگیرد، استرس رخ خواهد داد.

– رویدادهای جهانی غیرمنتظره

رویدادهای ترسناک بزرگ (بلایای طبیعی، تیراندازی در مدرسه و حملات تروریستی) و یا شنیدن قرار گرفتن در معرض خشونت در اخبار شب می تواند کودکان را تحت تاثیر قرار دهد.

حتی دیدن صحنه یک تصادف در یک فیلم ترسناک و یا حتی آگهی های تبلیغاتی ناخوشایند در تلویزیون می تواند روی فرزند شما تأثیر بگذارد. پنتلی توضیح می دهد: “برای کودکان تقابل با استرس معمول موجود در اطرافشان متداول است. توجه به هر گونه تصاویر ترسناک و خشونت آمیز در محیط اطراف اطفال هر روزه اتفاق می افتد”.

راه حل های مقابله با استرس کودکان

– آرام باشید و منطقی ادامه دهید

پنتلی می گوید: “مهم است که آرام باشیم و احساسات کودک را تأیید کنیم. اما خودتان نیز خارج از عرف نروید. شما می خواهید بدانید که احساسات فرزندتان را درک می کنید، اما وقتی که از هم جدا هستید، هیچ چیز بدی اتفاق نخواهد افتاد. فرزند شما می تواند یاد بگیرد که لازم نیست متاثر از استرس یا ترس متوقف شود”.

دکتر هکنی، تاکتیکی را توصیف می کند که به عنوان “همدلی حقیقی” معرفی می شود، جایی که پیام از طریق کلمات، زبان بدن و تن صدای کودک به شما منتقل شده و شما می فهمید که کودک شما چگونه احساسی دارد، اما شما تغییر حالتی از خود نشان نمی دهید.

اگر یک کودک نمی خواهد روتین روزانه را بپذیرد، بگویید: ” می دانم، این واقعاً سخت است و شما نمی خواهید بروید، شما از خانه لذت می برید”، اما همچنان روال معمول خود را ادامه دهید و طبق برنامه عمل کنید.

به این ترتیب، تمام زبان شما اساساً می گوید که من کاملاً تو را درک می کنم، اما ما باید برویم.

– پایبندی به برنامه

دکتر هکنی می گوید: “برنامه های منظم اجازه می دهند کودکان احساس خود را در قبال چیزی که از قبل انتظارش را دارند، بهتر کنترل کرده و بخش زیادی از پروسه ایجاد آرامش را انجام دهند”.

داشتن زمان خواب همیشگی و ثابت به طور ویژه مهم است، زیرا کودکان وقتی بیش از حد خسته باشند، راحت تر تحت فشار و استرس قرار می گیرند. پنتلی می گوید: “برای کمک به فرزندتان در مقابله با عوامل استرس زای زندگی، اطمینان حاصل کنید که او در شب یک خواب خوب، استراحت مناسب، غذاهای سالم و فعالیت روزانه مفید داشته باشد.

بهتر است که برخی کارها را که می تواند آرامش او را مختل کند، به تاخیر انداخته و موقتاً انجام ندهید، مانند آموزش توالت یا انتقال بچه به یک تختخواب بزرگ و برای این امور تا زمانی که بچه آمادگی پذیرش یک الگوی راحت را داشته باشد، منتظر بمانید”.

– اختصاص زمان برای تعطیلات

زمان کافی برای استراحت، خوابیدن و آماده شدن برای فعالیت ها را لحاظ کنید. پنتلی توضیح می دهد : ” کودکان با ساعتی که بسیار کندتر از ساعت بزرگسالان است، زندگی می کنند”.

آن ها فکر نمی کنند که چه چیزی را ممکن است بعداً انجام دهند. آنها بنا به دلایلی که خاص کودکان است، مکث و تاخیر زیادی دارند. بنابراین برنامه خود را مجدداً بررسی کنید تا مطمئن شوید که با توجه به اولویت های کودکان و زمان کافی برای لذت بردن آن ها، با رفتن سریع به آیتم بعدی در برنامه، لحظات خاص و لذت بخش کودکان را از آنها نگیرید.

– توضیح برنامه ها و مشکلات پیش رو و اجازه به کودکان برای درک آنها

دکتر هکنی توضیح می دهد که چگونه والدین باید یک مورد استرس زا را طرح کنند، چگونه آنها را مورد بحث و بررسی قرار دهند و چگونه پاسخ سوالات کودکان را در راستای درک آن موضوع بدهند.

ایده این است که شروع حرف، صادقانه و البته محدود باشد. اگر شما قصد دارید فرزندتان را از مرگ کسی مطلع کنید، سعی کنید بگویید: ” ما می خواستیم به تو بفهمانیم که مادربزرگ خیلی بیمار بود و به همین سبب درگذشت”.

اگر کودک سوالی داشت، پس از آن می توانید تصمیم بگیرید که چگونه آن را پاسخ دهید، مثلاً با تن صدای پایین و حزن انگیز جواب دهید و یا آن را براساس باورهای خود و سطح راحتی موضوع، دوباره بیشتر تشریح کنید.

اگر می خواهید تولد یک فرزند جدید را توضیح دهید، داستانی درباره ورود نوزاد جدید برای او بخوانید. بر روی صحبت مقدماتی درباره نقش جدیدش یعنی یک برادر یا خواهر بزرگتر بودن متمرکز شوید و به او پیام بدهید که افکار و احساساتش مهم است، اما اطلاعات بیش از حد ارائه نکنید که برایش قابل پردازش نباشد.

– محدود کردن زمان تلویزیون و دیگر صفحات الکترونیک

به برنامه هایی که فرزند شما جذب آنها می شود، توجه داشته باشید. هکینی می گوید: “هنگامی که یک پدر و مادر اخبار تماشا می کنند و کودک نیز حضور دارد، می تواند همه اخبار حاوی خشونت را بشنود”.

دیدن برخی برنامه ها را به پس از خواب کودکان موکول کنید و اخبار دیدنتان را نیز محدودتر نمایید. قرار گرفتن در معرض تلویزیون برای کودکان اغلب می تواند ناخواسته باشد، بنابراین سعی کنید در ساعاتی که کودکان کنارتان هستند، برنامه های تلویزیونی مناسب حال او نیز باشد”. با بررسی و رتبه بندی برنامه های مختلف، شما می توانید تصمیمات آگاهانه در مورد تلویزیون دیدن کودکانتان بگیرید.

– فرزندانتان را در آغوش گرفته و ببوسید

پنتلی می گوید: “هنگام اعمال تغییر، توجه بیشتر به فرزند مانند در آغوش گرفتن و بوسیدن او، می تواند باعث شود که کودک با الگوهای جدید، احساس راحتی کند”.

فارغ از این که مدل تغییر فوق، منفی یا مثبت باشد، افزایش توجه می تواند به تقویت اعتماد به نفس و کسب مهارت های خودمراقبتی کودک کمک کند تا او بتواند در قبال تغییر، انعطاف پذیری بیشتری داشته باشد.