چگونه مطمئن شوم مراحل رشد کودکم درست پیش می‌رود؟

به عنوان والدین شما همواره باید دریابید که آیا بزرگ شدن کودک تان با مراحل رشد او به درستی منطبق است و رسیدن به نقاط عطف رشدی مانند چهار دست و پا رفتن، نشستن، راه رفتن و موارد دیگر در زمان خود محقق می شوند یا نه.

همه ما دستورها و قواعد به نظر بی پایانی را در مورد نحوه رشد کودک و رسیدن به نقاط عطفی مانند نشستن، ایستادن و … می شنویم. شنیدن آنها ممکن است در دوران کودکی ما خسته کننده باشد، اما در بزرگسالی و به ویژه زمانی که خود صاحب فرزند می شویم است که اهمیت این دستورالعمل ها را درک می کنیم، به خصوص که در دنیای امروز تقریباً همه ما بیشتر وقت خود را صرف تلفن هوشمند یا لپ تاپ می کنیم و تحرک جسمانی پایین است.

البته شاید ما خودمان در سنین بالا متوجه کمبودها و نقایص حاصل از بی تحرکی و مسائل دیگری از این دست بشویم، اما در مورد کودک اینگونه نخواهد بود و به منظور دانستن شرایط رشدی آنها، رصد کردن آنان و دانستن علائم رشد و آثار آن حائز اهمیت ویژه است. هرچند کودکان مانند ما تمام روز در محل کار نمی نشینند، اما باید وضعیت خوبی داشته باشند تا استخوانها، ماهیچه ها و مفاصل آنها به خوبی رشد کنند.

اگر استخوان ها درست تراز نباشد، ممکن است ماهیچه ها بیش از حد به آنها ورود کنند و این می تواند منجر به عدم تعادل و ناهماهنگی بدن شود. از این گذشته داشتن اندام سالم و مناسب برای رشد مهارت های حرکتی بسیار مهم است.

از آنجا که نوزادان به طور مداوم و سریع در حال رشد و بالندگی هستند، باید وضعیت کودک را به طور خاص و برای هر نقطه عطف به طور موردی جداگانه رصد کنیم. استخوانها و ماهیچه های نوزادان معمولاً به گونه ای رشد می کنند که بدن آماده رسیدن به نقطه عطف رشد جسمی بعدی شود. بیایید این رویه و اینکه بدن چگونه در مراحل مختلف آن را طی می کند، به اجمال بررسی کنیم:

• مراحل رشد کودک تازه متولد شده

وقتی کودک را تازه از بیمارستان به خانه آورده باشید متوجه خواهید شد که در این مرحله مشتهایش به هم چسبیده و آرنجش به شکل خم شده است. بازوها و پاها نزدیک بدن قرار دارد، دقیقاً مانند وضعیتی که جنین داخل رحم دارد، البته در مورد نوزادان نارس بسته به زمان تولد ممکن است وضعیت کمی متفاوت باشد.

از آنجایی که نوزادان بیشتر هفته های اولیه زندگی شان را در خواب می گذرانند، باید از وجود وضعیت خوب او در هنگام خواب اطمینان حاصل کنید. سعی کنید آنها را به گونه ای قرار دهید که سر و باسن آنها در راستای خط میانی بدن باشد. حتی الامکان برای خواب نوزاد از گهواره و ابزارهای تکان خورنده استفاده نکنید. اگر می خواهید از عارضه سر صاف کودک پیشگیری کنید، موقعیت سر کودک را به طور متناوب تغییر دهید و البته همیشه اطمینان حاصل کنید که سر به جلو خم نشود و مجاری هوایی آزاد باشد.

• زمان خوابیدن روی شکم

وقتی سر و گردن کودک شما قوی تر می شود، می تواند برخی اوقات روی شکم و بر روی زمین قرار بگیرد. با گذشت ۳ ماه بیشتر نوزادان قدرت کافی برای بالا نگه داشتن سر از سطح بدن را پیدا کرده اند. در ابتدا آنها فقط می توانند سر را تا ۴۵ درجه بلند کنند، اما بعداً می توانند آن را تا ۹۰ درجه نیز بالا بگیرند. نوزادان هنگام این کار بر روی ساعد یا دست خود نیز فشار وارد کرده و از آنها برای پشتیبانی استفاده می کنند. وقتی قوی تر می شوند، شروع به ضربه زدن با پاهای خود نیز می نمایند.

این دوره یعنی زمان خوابیدن روی شکم در نوزادان برای تقویت تمام عضلات مورد نیاز برای نقاط عطف رشد بعدی مانند غلت زدن، چهار دست و پا رفتن و نشستن بسیار مهم است. هر روز به اندازه کافی به کودک زمان برای این کار بدهید و در صورت سرد بودن کف زمین فرش نرم پهن کنید. برخی از اسباب بازی های مورد علاقه کودک را در اطراف او قرار دهید تا او تشویق به جستجو و یافتن آنها شود. همچنین می توانید از بالش برای بالا آوردن بیشتر کودک استفاده کنید.

• نشستن با کمک

بیشتر والدین ​​نوزادان خود را در موقعیتی نیمه نشسته و نیمه خوابیده قرار می دهند تا با کمک بالش یا تشک نشستن را شروع کند. با این حال اکثر نوزادان در ۵ الی ۶ ماهگی یعنی درست از همان زمانی که شروع به خوردن غذاهای جامد می کنند، می توانند با پشتیبانی خوب و کمک بنشینند. نوزادان در این سن غالباً توانایی کنترل سرشان را هم دارند.

در این سن، کمر، پایین تنه و باسن کودک باید پشتیبانی شود، اما او معمولاً تا حدی و با استفاده از بازوهای خود به جهت بالا بردن خود می تواند خودش را متعادل نگه دارد. به این حالت موقعیت صندلی سه پایه گفته می شود. این به نوزادان کمک می کند تا یک بدن قوی پیدا کنند و به آنها اجازه می دهد که از هر دو دست آزادتر استفاده کنند.

• نشستن بدون کمک

با گذشت ۸ ماه، بیشتر نوزادان به اندازه کافی قدرت حفظ تعادل را پیدا کرده اند تا حداقل برای مدتی کم بتوانند بدون کمک بنشینند. آنها هنوز هم از بازوهای خود برای کسب تعادل استفاده می کنند، اما اکنون کنترل بسیار بیشتری دارند و کمتر به طرفین سقوط می کنند.

یکی از مشکلات رایج در این سن نشستن با پشت خمیده است. این حالت ممکن است بنا به دلایل مختلف اتفاق بیفتد و باید زودتر اصلاح شود. شاید هنوز عضلات آنها به اندازه کافی قوی نباشد که در این صورت آنها نیاز به پشتیبانی بیشتری دارند تا از بروز این مشکل در آینده جلوگیری شود.

این سن زمانی عالی برای شروع برخی از تمرینات ساده تقویت قدرت و تعادل است. بگذارید کودک در موقعیتهای مختلف با پاهایش بنشیند: مستقیم به بیرون، موقعیت پروانه ای (زانوها خم با کف پاهای به هم چسبیده)، پاهای متقاطع، پاهای Z (یک پا خم شده و دیگری مستقیم) و تعویض جای پاها را در این موقعیت.

• چهار دست و پا رفتن

چهار دست و پا رفتن یک فعالیت بسیار پیچیده است و معمولاً اولین ابزار حرکت کودک است. به دلیل درگیری عضلات مختلف در عمل چهار دست و پا رفتن، ترکیبات زیادی از این حرکت وجود دارد که منجر به انواع مختلف آن می شود. رایج ترین انواع چهار دست و پا رفتن به شرح زیر هستند:

• فرم کلاسیک استفاده از بازو و زانو: این رایج ترین نوع چهار دست و پا رفتن است، جایی که کودک قبل از حرکت دادن بازوی مخالف و زانو به جلو، وزن خود را بر روی دست و زانویش تحمل می کند و سپس این حرکت را با بازو و زانوی مخالف به طور متناوب ادامه می دهد.
• چهار دست و پا رفتن خرسی: در چهار دست و پا رفتن خرسی، کودک همزمان روی دست و پاهای خود قدم می زند، یک پل درست می کند و بسیار شبیه حرکت خرس است. این حرکت نیز شبیه به چهار دست و پا رفتن کلاسیک است، اما زانوها در این حالت استفاده نشده و مستقیماً از کف پا استفاده می شود.
• سینه خیز رفتن: این کار معمولاً با استفاده از شکم توسط بسیاری از نوزادان انجام می شود، زیرا آنها بدون استفاده از دست و زانو و با کمک شکم خود بدن خود را راحت تر به جلو حرکت می دهند.
• چهار دست و پا رفتن با باسن: این نوع کمتر دیده می شود و کودک از باسن و بازو برای جلو رفتن استفاده می کند.

انواع دیگری نیز از چهار دست و پا رفتن وجود دارد که هیچ یک از اینها غیرطبیعی نیستند. کودک خود را با بهره گیری از ابزارهایی مانند کوسن و بالش تشویق کنید و او را به چالش دعوت کنید. با انجام اقدامات ایمنی برای کودک و ساختن فضای مناسب و امن امکان تجربه بهتر این چالش را به کودک بدهید.

• ایستادن

اگر کودک ۵ ماهه خود را به صورت ایستاده و راست نگه دارید، خواهید فهمید که آنها زانوهای خود را صاف می کنند و سعی می کنند روی وزن خود بایستند. این نشان می دهد که بدن آنها در حال آماده شدن برای ایستادن است. با گذشت ۷ ماه بیشتر نوزادان می توانند با کمک مبل خود را در حالت ایستاده نگه دارند.

در این مرحله مشکل اصلی حفظ تعادل است. نوزادان با ایستادن روی انگشتان پا شروع می کنند و به تدریج یاد می گیرند که روی تمام پا تعادل برقرار کنند. در ابتدا کودکان معمولاً پاها را به اندازه عرض لگن باز کرده و بدنشان را کمی به جلو خم می کنند که در نتیجه به راحتی می توانند سرنگون شود. به زودی بچه ها قوی تر می شوند تا بتوانند از یک دست برای حفظ تعادل خودشان استفاده کنند، در حالی که دست دیگر آزاد است تا یک اسباب بازی را نگه دارد یا کار دیگری انجام دهد. برگشت به حالت نشسته هنوز برایشان دشوار است و آنها اغلب می افتند. بنابراین اطمینان حاصل کنید که کف زمین نرم است تا از آسیب کودک جلوگیری شود.

تا ۹ ماهگی حفظ تعادل به حالت ایستاده برای کودک بسیار ساده تر می شود. با گذشت زمان آنها می آموزند که چگونه به پایین بیایند و با خم کردن زانوها و استفاده از دستها بنشینند. همانطور که کودک شما این کار را چندین بار در روز انجام می دهد، باسن ، زانوها و مچ پاهایش تقویت می شوند که برای کسب آمادگی در راه رفتن بسیار مهم است. در اکثر نوزادان زمان اولیه توانایی ایستادن مستقل در حدود ۲ ثانیه است که به مرور زمان توانایی حفظ تعادل آنها افزایش می یابد.

• راه رفتن

راه رفتن احتمالاً مهمترین نقطه عطفی است که بیشتر والدین منتظر آن هستند. با این حال این مرحله نیاز به برقراری تعادل کافی، قدرت عضلانی و هماهنگی کافی دارد و آمادگی برای این کار معمولاً پس از رسیدن کودک به اکثر نقاط عطف دیگر اتفاق می افتد.

هنگامی که کودک یاد گرفت که به طور مستقل با حفظ تعادل مناسب بایستد، شروع به قدم برداشتن با استفاده از مبلمان خانه می کند. این کار نیاز به انداختن وزن روی یک پا و به طور همزمان حرکت دادن پای دیگر دارد و کامل شدن آن کمی زمان می برد. مهم است که در این مرحله مراقب وضعیت او باشید و در صورت وجود، مشکلات احتمالی را شناسایی کنید. شایعترین مشکلاتی که معمولاً زمانی که کودک شروع به راه رفتن می کند دیده می شوند به قرار زیر هستند:

• ساقهای پرانتزی:

این شرایطی است که به نظر می رسد پاهای کودک در حین راه رفتن دارای منحنی است. تقریباً همه نوزادان به دلیل جمع بودن پاها در رحم تا حدی این مورد را دارند. با رشد کودک و شروع به راه رفتن، پاها به طور طبیعی صاف می شوند.

• پا کبوتری:

انگشتان پا ممکن است به سمت داخل یا خارج پا خمیده باشند. این مشکل معمولاً به دلیل چرخش در استخوان های فوقانی یا تحتانی اتفاق می افتد. این مورد نیز چیزی است که به خودی خود از بین می رود. بچه های دارای مشکل پا کبوتری ممکن است هنگام راه رفتن کمی بیشتر قدم بردارند.

• زانوی کج:

نوزادان با شکافهایی در زانوها به دنیا می آیند تا به آنها به راحت تر ماندن در فضای کوچک رحم کمک کنند. این شکاف با بزرگ شدن آنها بسته می شود، اما بعضی اوقات ممکن است استخوان ها بیش از حد به هم نزدیک شوند و منجر به وضعیتی به نام زانوی کج شوند.

این مورد نیز معمولاً بی ضرر است و زانوها در سن ۶ الی ۷ سالگی در جای درست قرار می گیرند، اما اگر اصلاح نشوند ممکن است حین راه رفتن پاها با هم تداخل و برخورد کنند و ایجاد مشکل نمایند، لذا مشورت با پزشک قابل توصیه است.

• راه رفتن روی نوک پا:

کمبود جای جنین می تواند منجر به کوتاهی تاندون های آشیل در نوزادان شود. این بدان معناست که برای آنها دشوار است که روی تمام پای خود راه بروند. چنین نوزادانی ممکن است با راه رفتن بر روی نوک پاهایشان شروع کنند، اما به طور طبیعی یاد می گیرند که با تمرین بیشتر و کشیدن تاندون آشیل وزن خود را روی کل سطح پاهایشان تحمل کنند.

• نشستن W:

شاید برای برخی عجیب باشد که این مورد را بین نقاط عطف رشدی ببینند و گاهی وقتی در مورد وضعیت نشستن صحبت می شود، این حالت باعث نگرانی بسیاری از والدین می شوند. در این حالت کودک روی زمین می نشیند و پاها را به طرفین بدن خم می کند که مانند”W”  به نظر می رسد.

جای نگرانی نیست! کودک این کار را انجام می دهد زیرا عملی راحت و پایدار است. والدین نگران این هستند که نشستن اینگونه باعث ضعف عضلات لگن و پا خواهد شد و چرخش قسمت بالای بدن را در آینده دشوار می کند.

با این حال امروزه متخصصان می گویند که این فقط یک عمل طبیعی برای کودک است که ممکن است با آن کودک بخواهد چرخش در استخوان های پا را که ناشی از موقعیت کودک در رحم اتفاق افتاده است جبران کند. در هر حال این نیز چیزی است که با تقویت کودک و پیدا کردن ثبات بیشتر خود به خود حل خواهد شد.

البته در نظر داشته باشید که این دستورالعملها کلی است و هر کودک در زمان خود و به روش خاص خود مراحل رشد خود را طی می کمد و رشد و تکامل می یابد. توجه به این نکته نیز مهم است که در مورد کودکان نارس بسته به میزان نارس بودن، زمان رسیدن به نقاط عطف با نوزادان کامل متفاوت خواهد بود. کودک را به هیچ وجه مجبور به انجام کاری نکنید و بدانید هنگامی که کودک به سیر طبیعی رشد می کند، به تنهایی و بدون مداخله بهترین وضعیت را دارد.

تنها کاری که شما باید انجام دهید این است که یک فضای امن برای اکتشاف و کنجکاویهای کودک فراهم نموده و خودتان او را برای کشف مشکلات احتمالی رصد کنید. از استفاده بیش از حد از وسایل کودک مانند گهواره پرهیز کنید و آگاه باشید که گاهی استفاده بیش از حد از چنین وسایلی می تواند پیشرفت او را به تأخیر بیندازد. بهترین راه این است که کودک را روی زمین بگذارید و اجازه دهید او آنجا وقت بگذراند.