آداب و رسوم و بازی های چهارشنبه سوری

اصل چهارشنبه سوری برپایی و گرد آمدن دور آتش است. چه اشکالی دارد خانواده و دوست و آشنا دور هم جمع شوند و آتشی برپا کنند و کنارش بنشینند؟ می‌شود به این بهانه دور هم نشست و برای بچه‌ها از آیین‌های قدیمی و بازی های چهارشنبه سوری گفت. می‌شود بزرگترها خاطرات قدیمی‌شان را بگویند. حتی می‌شود با گذاشتن چند سیب زمینی در آتش بزم آن شب را کامل کرد. باید به بچه ها آموزش داد بدون ترقه بازی هم می توان چهارشنبه سوری را شاد و بی خطر برگزار کرد و لذت برد.

از آن جایی‌که خیلی از افراد، مخصوصا کودکان، تمام سال منتظر این روز می‌مانند و دلشان می‌خواهد طبق عادت هر ساله، با برگزاری مراسم شب چهارشنبه سوری، چهارشنبه‌ٔ آخر سال‌شان با بقیه‌ٔ شب‌ها متفاوت باشد، ما پیشنهادات متفاوتی را برای شما در نظر گرفته‌ایم تا چهارشنبه‌ٔ منحصربه‌فرد و خاطره‌انگیزی را برای شما و کودکانتان فراهم کنیم.

اما قبل از هر چیز در مورد رسوم قدیمی چهارشنبه سوری برایتان می‌گوییم.

آداب و رسوم چهارشنبه سوری

قاشق زنی: کسانی که مشکلی دارند برای گرفتن حاجت خود، چادری بر سر می‌کشند (حتی مردان و پسران) و در تاریکی به در خانه‌ها می‌روند و در خانه را با قاشق می‌زنند. صاحب خانه مقداری مواد غذایی مخصوص درست کردن آش و یا آجیل ‏مشکل گشا (نخود برشته، کشمش، بادام، توت خشک شده و غیره) در کاسه آنان می‌ریزد. روز بعد این آجیل بین ‏همسایه تقسیم می‌شود.

از مواد آش نیز آش می‌پزند و به همسایگان می‌دهند. فلسفه قاشق زنی آن بود که ‏اهالی یک محل بطور غیرمستقیم متوجه می‌شدند، یکی از همسایه‌ها مشکلی دارد و مردم نیکوکار با پادرمیانی ‏بزرگتر های محل به حل مشکل می‌پرداختند. مهمترین شرط در قاشق زدن ناشناس ماندن قاشق‌زن بوده‌است؛ بنابراین نه قاشق‌زن و نه صاحب منزل، در هنگام مواجهه سخن نمی‌گفته‌اند.

 فال گوشی و گره گشایی: یکی از رسم‌های چهارشنبه‌سوری است که در آن دختران جوان نیت می‌کنند، پشت دیواری می‌ایستند و به سخن رهگذران گوش فرا می‌دهند و سپس با تفسیر این سخنان پاسخ نیت خود را می‌گیرند.

رسوم قدیمی چهارشنبه سوری در مناطق مختلف ایران

در آشتیان از توابع استان مرکزی، مرسوم است که کوزه‌ای خالی را از بالای بام در شب چهارشنبه سوری به پایین می‌اندازند. اهالی این کار را به این نیت انجام می‌دهند که قضا و بلای خانه و اهل آن با شکستن کوزه از خانه بیرون برود.

رسم چهارشنبه‌سوری در مازندران با برپایی هفت بوته‌‌ٔ آتش به نشانه‌‌ٔ هفت فرشته اجرا می‌شود و مردم باور دارند که آتش تطهیرکننده است و بدی و مرگ را می‌سوزاند. مردم مازندران سرخی آتش را نشانه‌‌ٔ سلامت و گرمایش را زندگی بخش می‌دانند و هنگام پریدن از آتش با این عبارت‌ها با آتش سخن می‌گویند: «زردی من از تو، سرخی تو از من، سرخی آتش مال ما، زردی ما مال شما، گل چهارشنبه سوری، درد و بلا رو ببری» سپس آش «چهل گیاه» می‌پزند که دوا و درمان است.

صدای برخورد قاشق و کاسه نیز نشان دهنده‌ٔ شروع مراسم قاشق‌زنی است و دختر و پسر با پوشیدن چارقد و چادر در کوچه‌ها قاشق‌زنی می‌کنند و می‌گویند: «ای اهل محل، اهل در این منزل شگون امشب است، هدیه بریزید داخل پیمانه و کاسه».

در این روز مردم مازندان آش گزنه می‌پزند و اهل خانه با هم نوش جان می‌کنند. در تهران قدیم، بوته‌های خشک را از بیابان‌های اطراف جمع می‌کردند و با شتر به شهر می‌آوردند و در محلات مختلف می‌چرخاندند. پس از غروب خورشید، بوته‌های خشک و اسباب و اثاثیه کهنه و شکسته‌ای را که پس از خانه‌تکانی بیرون گذاشته شده بود جمع می‌کردند و با آنها آتشی درست می‌کردند که همه باید از روی آن می‌پریدند و می‌خواندند: «سرخی تو از من، زردی من از تو».

فشفشه و هفت‌ترقه هم بود اما از بمب‌ها و نارنجک‌های دستی که نوجوانان امروزی می‌سازند و با انفجار آنها شیشه‌های ساختمان‌ها به لرزه می‌افتد، خبری نبود.

امسال چهارشنبه سوری چه کنیم؟

واقعیت این است که اصل جشن چهارشنبه سوری نه تنها بی خطر است، بلکه باعث شادی و مسرت و همچنین کمک به نیازمندان هم بوده است. بنابراین امسال به جای ترقه انداختن و ایجاد خطر و مزاحمت و سلب آسایش از دیگران، می‌توانیم کارهای دیگری را جایگزین آن کنیم.

چهارشنبه سوری این امکان را به شما می‌دهد که با اجرای رسوم قدیمی، آنها را احیا کرده و به ماندگاری فرهنگ‌های ملی‌مان کمک کنید. همچنین می‌توانید فعالیت‌های جدیدی انجام دهید تا درکنار لذت بردن از این جشن، بازی ها و مراسم بی خطر جدید، به عنوان رسوم چهارشنبه سوری در ذهن کودکان و افراد کم سن و سال تر اطرافتان نقش ببندد.

بازی های چهارشنبه سوری

هوا کردن بالون: اخیرا در بازار بالون‌هایی آمده که می‌توانیم آن‌ها را به مناسبت چهارشنبه سوری بخریم و هوا کنیم. به دلیل جدید بودنش جذابیت خاصی دارد و مهم‌تر اینکه کم خطر است. می‌توانیم به جای ترقه و فشفشه‌ها از این بالون ها استفاده کنیم و به این وسیله بچه‌ها را از ترقه بازی منصرف کنیم.

پانتومیم بازی: پانتومیم بازی یکی از بازی‌های هیجانی و در عین حال خنده دار است. کافی‌ست یکبار امتحانش کنید. حتی برای درمان خجالتی بودن کودکان هم از این بازی استفاده می‌شود. چرا که همهٔ افراد در این بازی درگیر می‌شوند. خوبی این بازی این است که همه‌ٔ سنین می‌توانند در آن شرکت کنند.

حدس بزن: از پیر تا جوان، کوچک و بزرگ دور هم جمع شوید. یک تکه کاغذ و خودکار هم داشته باشید. یک نفر را انتخاب کنیدو بقیه با همفکری هم به این نتیجه برسند که دغدغه یا چیزی که به شخصیت فرد مقابل می‌خورد چیست.

حتی می‌توانید چیزی بی ربط را انتخاب کنید. اسم آن را روی تکه‌ای از کاغذ بنویسید و به پیشانی طرف مقابل بچسبانید. چیزی حدود ۲۰ بار فرد مقابل حق دارد، حدس بزند که روی کاغذ مربوطه چه چیزی نوشته شده است. این بازی هم مثل پانتومیم مناسب همه سنین است و می‌تواند همه‌ٔ اعضای خانواده را دور هم جمع کند.

معرفی بازی های چهارشنبه سوری قدیمی و دسته جمعی

یک گل دو گل: نام دیگر آن یک قل دو قل است، بیشتر مخصوص به بچه‌های دهه‌ٔ شصت بوده و چقدر خوب است به بهانه‌ٔ این مناسبت‌هایی که دور هم جمع می‌شویم بازی‌های قدیمی و سنتی را به بچه‌های الان آموزش دهیم.

این بازی به پنج سنگ کوچک گرد نیاز دارد. بازی به این صورت است که نخست با جفت و تک آمدن، یکی از بازیکنان سنگ‌ها را در مشت می‌گیرد تا دیگری بگوید زوج است یا فرد و این گونه شروع کننده بازی مشخص می‌شود. هر کدام مرتکب اشتباه شوند می‌سوزند، دیگری بازی را شروع می‌کند و هر یک در نوبت خود از هر مقطع که مانده باشد، بازی را پی می‌گیرد.

این بازی ۹ مرحله دارد و بازیکن با اجرای موفق هر مرحله، یک امتیاز کسب می‌کند و به مرحله دیگر می‌رود.

هُپ: در بازی هُپ افراد به شکل دایره وار می نشینند.نفر اول باید از عدد یک شروع کند، یعنی او باید شماره یک بگوید، بعد به ترتیب، نفر دوم عدد دو، نفر سوم عدد سه و نفر چهارم عدد چهار را باید بگوید. در این جا نفر پنجم باید بسیار حواسش جمع باشد و به جای عدد ۵ کلمه «هپ» را بگوید. به همین روش نفرات شش، هفت و … باید اعداد مربوط به خود را بگویند. وقتی عدد ۱۰ می رسد باز باید کلمه «هپ» گفته شود. به همین ترتیب به جای مضارب عدد ۵ باید کلمه «هپ» را بگویند.

این عدد شماری به شکل دوره‌ای ادامه پیدا می‌کند. کسانی که به اشتباه به جای کلمه «هپ» عدد بگویند یا کلمه «هپ» را به جای عددی غیر از مضارب ۵ بگویند، می‌سوزند و از بازی خارج می‌شوند. بازی تا زمانی ادامه پیدا می‌کند که تنها یک نفر باقی بماند. آخرین نفر باقی مانده در دایره بازی به عنوان برنده شناخته می‌شود.

حتی می‌شود به جای مضرب ۵ از مضرب‌های دیگری استفاده کرد و کلمه‌ٔ هپ را به جای اعداد دیگری به کار برد.

طناب کشی: شاید باور نکنید اما حقیقت این است که طناب کشی نه تنها یک بازی از مد افتاده نیست، بلکه به عنوان یک رشته ورزشی در بسیاری از کشورها شناخته شده و به صورت مسابقات رسمی برگزار می‌شود. تنها وسیله لازم برای این سرگرمی لذت بخش، یک طناب و تعدادی از افراد علاقه مند است. در این بازی هر گروه یک سر طنابی را در دست گرفته و با شروع مسابقه طناب را به طرف خود می‌کشند.

گروهی که موفق شود تیم مقابل را به طرف خود بکشد و از خط وسط زمین رد کند برنده این مسابقه است. مسابقات فامیلی می‌شود چند روز قبل از شروع چهارشنبه سوری یا همین امشب شروع شود.

افراد فامیل با هم هماهنگ کنند که در منزل یکی از اقوام و حتی در یکی از پارک‌های شهر دور هم جمع شوند و هرکسی غذای خودش را بیاورد.در آن روز غذایی که در عین ساده بودن، خوشمزه و باسلیقه تزئین شده باشد به عنوان غذای برتر انتخاب شود. این کار هم تشویق به ساده پزی‌ست و هم می‌تواند اعضای فامیل را گرد هم جمع کند.