درباره کتاب خرگوشان چشمه ماه: زبان رودی رونده است، که همراه با زمان و انسان به پیش می‌رود. زبان ادبیات نیز چنین خصلتی دارد. زبانی که روزگاری برای آن مردم روشن بوده است، امروز ممکن است برای ما چندان روشن و مفهوم نباشد. این به ویژه درباره زبان‌های عتیق بیش تر صدق می‌کند. فارسی زبانی عتیق است. زبانی کهن و باستانی که بسیار روایت‌ها در دل خود دارد. این زبان تمامی ریشه‌های فرهنگی ایران را از باستانی‌ترین روزگار تا امروز در خود بازتاب میدهد. به همین دلیل هنگامی که این زبان شکافته می‌شود، در آن انبوهی از واژه‌ها هستند که ریشه مادی یا سومری و سانسکریت دارند، ریشه اوستایی یا پهلوی دارند. ریشه عرب دارند، یا معرب هستند. یعنی یک‌بار از فارسی به عربی رفته و دوباره برگشت خورده و به فارسی درآمده‌اند. یا ممکن است فارسی فارسی باشند.
این زبان، به ادبیات خود مفتخر است. ادبیاتی که بسیار کهن است، و ریشه‌های آن را باید در هزاران سال پیش جست و جو کرد. یکی از آثار ادبی که با فرهنگ و زبان فارسی در رود روند زمان جاری است، کلیه و دمنه است. نسخه دیگر آن را بیدپای می‌گویند. همان نسخه معروفی که به کوشش دکتر پرویز ناتل خانلری ادیب برجسته در کتابخانه‌های ترکیه یافته شد و نزدیک به چهار دهه پیش در ایران هم منتشر شد. نسخه بیدپای از نسخه کلیه دمنه نصرالله منشی فارسی‌تر است. اما هر دوی این‌ها برآمده از کوشش روزبه پور دادویه معروف به اِبْنِ مُقَفَّع هستند که کلیک و دمنک را از پهلوی به عربی ترجمه کرد. این همان نسخه عصر ساسانی است که خود هرگز یافت نشد اما به کوشش ابن المقفع برای همیشه برای ما به یادگار ماند.
کلیک و دمنک خود برگرفت و ترجمه‌ای از زبان سانسکریت است که در دوره ساسانی به پهلوی درآمده است. ریشه‌های کلیلک و دمنک را « پنجاتنترا » یا پنج باب می‌گویند. کتابی که در اصل خود ریشه در فرهنگ شفاهی مردم هند و ایرانی دارد. یعنی باز در یک نقطه‌ای دورتر از مردمی است که یک ریشه، یک فرهنگ و یک زبان داشتند و افسانه می‌ساختند. اما افسانه‌ها هنگامی که در دوره دیگر به نوشتار در آمدند هر کدام رنگ و بوی آن زبان را با خود گرفتند و البته از فرهنگ دینی آن مردم هم تاثیر پذیرفتند. پنجاتنترا ادبیات شاهزاده پروری است و در اصل گونه متن اندرزی- آموزشی برای کودکان درباری یا شاه، وزیر و وکیل بوده است. یعنی طبقه حاکم. پنجاتنترا یکی از سندهای برجسته کهن بودن ادبیات کودکان است.
این نوشتار در دوره ساسانی به پهلوی درآمد و در فرهنگ شاهزاده پرور ساسانی نیز به کار رفت. به کوشش بزرگان اندیشه چون ابن المقفع که استاد چیره دست سه زبان پهلوی، فارسی و عربی بود، این فرهنگ در کشورهای عربی و باز فرهنگ ایران به حرکت ادامه داد و خود را در شعرها و نثرهای دوره بعد بازتاب داد. یکی از کسانی که از فرهنگ کلیله و دمنه در آثار خود بهره برده است، مولوی است که در چند جا افسانه‌های کلیه و دمنه را از باب تمثیل به کار گرفته است.
کلیه و دمنه سرشار از بازیگرانی است، که در پوست جانور و در مغز انسان هستند. از کلیک و دمنک که خود دو شغال‌اند، تا شیر، فیل و بوزینه‌ها، خرگوش لاک پشت، بوم و کلاغ که در این افسانه‌ها نقش بازی می‌کنند. در میان افسانه‌های کلیله و دمنه دو افسانه هستند، که خرگوش در آن‌ها نقش برجسته‌ای دارد. این دو افسانه در مسیر ترجمه و جهانی شدن کلیله و دمنه بیشتر دیده شده یا تصویرگری شده‌اند.
مشخصات کتاب خرگوشان چشمه ماه:
نویسنده: محمدهادی محمدی
تصویرگر: امیر شعبانی‌پور
انتشارات: موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان
گروه سنی: ۱۰ تا ۱۲
به دنبال کتاب مناسب برای گروه سنی متناسب کودکتان هستید؟ بخش معرفی کتاب سایت سرسره را دنبال کنید…
