گاهی ما خصوصیات یک کودک خجالتی را با کودکی که دچار اضطراب جدایی است یا به اقتضای سن، رفتارهایی را از خود بروز میدهد، اشتباه میگیریم. اکنون میخواهیم به تفاوت کودک درون گرا با خجالتی بپردازیم و راهکارهایی نیز برای رفع خجالتی بودن کودک ارائه کنیم.
ندا شیخی، دکترای روانشناسی درباره اینکه خجالتی بودن گاهی از ویژگی های شخصیتی کودک نشات می گیرد، میگوید: خجالتی بودن یا نبودن کودک به شخصیت او نیز بستگی دارد. مثلا به درون گرایی یا برون گرایی او.
کودکان برون گرا به غایت اجتماعی و معاشرتی هستند، با همسالان خود خیلی حرف می زنند، برای انجام کارها داوطلب می شوند و با اعتماد به نفس اظهار نظر می کنند.
کودکان درون گرا دوست دارند تنها باشند، به ندرت با همسالان خود ارتباط برقرار میکنند و عموما داوطلب انجام کار نمیشوند. کودکان درون گرا برای تجدید قوای درونی خود نیاز دارند که تنها باشند.
این کودکان غالبا تصویری نگران کننده از خود در برابر والدین قرار میدهند. این کودکان دیرجوش هستند و معمولا بهتنهایی یا نهایتا با دو تا سه همبازی بازی میکنند. این کودکان از طریق خواندن و گوش دادن بهتر یاد میگیرند (برعکس کودکان برون گرا که با مشارکت در فعالیت های عملی بهتر میآموزند).
این روانشناس درباره اینکه درونگراها در مظان اتهام اجتماعی نبودن قرار میگیرند، توضیح میدهد: معمولا درونگراها بیشتر از برونگراها موجب نگرانی میشوند.
اغلب آنها را “خجالتی” توصیف میکنند و به زعم عدهای، این کودکان مشکل اجتماعی دارند! البته اگر به کودک درون گرا کمک شود، رفتارش تا حدی اجتماعیتر خواهد شد.
به این منظور والدین باید در پی فرصتهایی برای تقویت اعتماد به نفس کودک درون گرای خود باشند. مثلا هرگاه کودک تلاش کرد کار مشکلی را انجام دهد، از او تمجید کنند.
او را به سوی تعاملهای دوستانه سوق دهند. به این منظور او را در شرایط اجتماعیای قرار دهند که بتواند با کودکانی که رفتار آمرانه یا تهدیدآمیز ندارند، تعامل داشته باشد. او را به جشن تولدها یا مهمانیهایی ببرند که خیلی سنگین نباشد (مثلا تعداد کودکان در آن کمتر باشد یا کودکانی باشند که فرزندشان قبلا با آنها آشنا شده است).
و شاید مهمترین نکته این باشد که او را “خجالتی ” خطاب نکنند. این کار باعث شرمندگی کودک میشود و او را نسبت به این باور که موقعیتهای اجتماعی دشوار هستند، حساستر میکند.
اگر دیگران درباره خجالتی بودن کودک اظهار نظری کردند، بهترین راه برخورد، پاسخی ساده است: “کمی طول میکشد تا به شرایط جدید عادت کند” یا “ترجیح میدهد آرام باشد”.
نکته ی کلیدی و تفاوت مهم کودک درون گرا با خجالتی در یک جمله نگرانی از قضاوت است به این معنا که افراد خجالتی بیشتر نگران قضاوت شدن خود توسط دیگران هستند.
مثلا کودکی ممکن است در یک میهمانی تمایل به بازی با بقیه ی بچه ها را داشته باشد اما نگاه دیگران باعث ایجاد خجالت در او شده و مانع همبازی شدن او خواهد شد. اما کودک درونگرا اصولا ممکن است تمایلی به همبازی شدن با بقیه کودکان را نداشته باشد و ترجیح می دهد با خودش تنها بازی کند.
ندا شیخی، دکترای روانشناسی در مورد اینکه چه کاری میتوان انجام داد که رفتار کودک خجالتی بهبود پیدا کند، میگوید: به یاد داشته باشید که میزان عزت نفس کودک رابطه مستقیم با خجالتی بودن یا نبودن کودک دارد.
بنابراین از راهکارهای تقویت عزت نفس کودک غافل نشوید. مانند ایجاد حس پیروزی به واسطه دادن تکالیفی که متناسب با سطح مهارتها و سن کودک باشد؛ استفاده از روش فرزند پروری مقتدرانه؛ تشویق به موقع و متناسب؛ و…
اگر حالت خجالت به حدی در کودک زیاد است که انجام امور روزمرهاش را مختل میکند، توصیه میشود که با یک مشاور خبره مشورت شود تا با استفاده از برنامههای خاص که بر مشارکت کودک در شرایط مختلف اجتماعی تکیه میکند و در عین حال اضطراب او را کاهش میدهد، به ریشهیابی و حل مشکل کمک کند.