راستگویی یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های شخصیتی است که باید از همان کودکی در ذهن و شخصیت انسان نهادینه شود. اما دروغ گفتن بچه‌ها در هر سنی امری اجتناب ناپذیر است و در واقع یک قسمت عادی از پروسه رشد دوران کودکی است. دروغگویی کودکان چند دلیل عمده دارد که در مطلب چرا بچه ها دروغ می گویند به آن پرداخته ایم اما شما به عنوان والدین، باید علت دروغ گفتن فرزندتان در هر دوره ی رشد او را دقیقا پیدا کنید. ما در این مقاله تلاش کردیم به تفکیک سن به بررسی این موضوع بپردازیم.
به این مثال که از زبان یکی از مادران است توجه کنید:
“بابا گاهی وقت ها لباس زیرهای تو را می پوشد “، کودک چهار ساله ی من این جمله را با بی خیالی در حالیکه من در اتاق پرو یک فروشگاه، لباس زیری را امتحان می کردم گفت!
“واقعا؟ کی ؟” من با تعجب پرسیدم.
“وقتی تو خواب بودی” و شروع به تعریف کردن کرد که چگونه هر صبح پنج شنبه پدرش لباس زیر مرا بر روی تی شرت اش می پوشد و بعد از آن روی تخت بالا پایین می پرد. او حتی خیلی سفت و سخت به داستانش چسبیده بود طوریکه من مجبور شدم بعد از آن روز با کمرویی از همسرم که معلم مدرسه است بپرسم که آیا حتی به شوخی یکی از لباس زیرهای من را روی لباسش پوشیده یا نه و جواب منفی بود!! ما خندیدیم ، اما من ناراحت بودم…
دروغی که به خاطر تنبیه نشدن یا برای یک تکه کلوچه بیشتر گفته شود نبود… من متوجه آن دروغ می شدم. دختر من اغلب حتی به عنوان شوخی دروغ می گفت و اعتراف هم نمی کرد که آن داستان خود ساخته، راست نیست.
آیا من برای راست گفتن او باید اصرار می کردم؟ می ترسیدم مبادا تبدیل به یک دروغگوی حرفه ای شود. یا باید بیخیال می شدم و خودم را به نفهمیدن میزدم تا لااقل از خلاقیت او در دروغ گفتن جلوگیری می کردم؟ در نهایت ظاهرا تمام متخصصانی که من از آن ها درباره داستان های دخترم سوال کردم نگرانی خاصی نداشتند. “هیچ مشکلی در مورد او وجود ندارد” این را دکتر مایکل برودی یک روانشناس دانشگاه مریلند گفت.
”بچه های کوچک فرق بین واقعیت و تخیل را نمی دانند” درواقع این نوع دروغ گفتن می تواند یک نشانه خوب هم باشد! “بچه های پیش دبستانی با آیکیو بالا بیشتر دوست دارند دروغ بگویند.” آنجلا کراسمن دکتر و استادیار دانشگاه روانشناسی جرم شناسی در نیویورک می گوید که در مورد این موضوع تحقیق کرده است. مهارت دروغ گفتن در سنین کم ممکن است با داشتن مهارت های اجتماعی خوب در بزرگسالی مرتبط باشد. البته نه همه دروغ های کودکان.
بیشتر بخوانید: هرگز تخیلات کودکان را مسخره نکنید
شما می خواهید بچه ای را تربیت کنید که راستگویی، ارزش های او باشد. مطلب دروغ گویی کودکان ؛ هر آنچه والدین باید بدانند با راهکارهای مفید و کاربردی ای از جمله قصه و انیمیشن و کتاب و… به شما کمک می کند که به آرامی فرزندتان را به مرحله ای از صداقت که برای سن او مناسب است راهنمایی کنید.
علت دروغ گفتن کودک نوپا
به این مثال توجه کنید:
به طور کاملا واضحی مشخص است که کدام یک از دو تا پسر دوقلوی دو ساله ام پوشکشان را کثیف کرده اند. کاملا مشخص است. اما اگر از آنها بپرسم هر دو هم زمان خواهند گفت که کار دیگری است.
پدرشان می گوید “آن ها نمیخواهند پوشک عوض کنند به همین دلیل در مورد آن دروغ می گویند.”
این دروغ های ساده اولین نوع از دروغ هستند که کودکان نوپا می گویند. بچه های سه ساله یا گاهی دو ساله دروغ های ساده این چنینی زیاد خواهند گفت. نباید به خاطر اینکه کاری را ندید می گیرند، آن ها را تنبیه کرد چون آنها واقعا نمی دانند کاری که انجام می دهند اشتباه است.
اگر یک کودک دو ساله دم گربه را بکشد و بگوید که آن کار را دوست خیالی اش انجام داده است، بهترین پاسخ این است که بگویید گربه هم احساس دارد. الیزابت برگر پزشک و روانشناس کودک و نویسنده کتاب تربیت کودک می گوید: وارد بحثی نشوید که کودک خودش را تنها ببیند. حتی یک استراتژی بهتر برای برد در این مسابقه این است که از بودن در نقطه اول اجتناب کنید. به جای اینکه بپرسید “چه کسی گلدان را شکست؟” بگویید “نگاه کن گلدان شکسته شد.” دکتر برودی می گوید ”اگر عصبی شوید دروغ خواهید شنید!”
علت دروغ گفتن کودک خردسال
انسان های کوچکی که داستان می بافند… به این مثال توجه کنید:
این سن، سن دیدن دوست های غیرمرئی، هیولاهای شاخ دار، ماهی های سخنگو و … است! دختر ۴ ساله ام به تازگی این موجودات را در ذهن خود می پروراند اما هیچ ارتباطی با آن ها ندارد. اما هشت خواهری که داشت هر کدام یک نام و حتی تاریخ تولد نیز داشتند!
خواهرهای ذهنی او کارهایی انجام می دادند که او نمی توانست انجام دهد. مثل پوشیدن لباس صورتی آن هم هر روز!
داستان های طولانی کودکان می تواند یک بازی ساده باشد یا یک آرزویی که در ذهنشان است (سارا خواهری برای خود در ذهنش ساخته بود که هیچوقت نداشت تا قارچ هایی که مادرش به او می خوراند را بخورد). برای کودکان اصلا عجیب نیست که دنیای خیالیشان واقعی شود. همانطور که برای سارا بود.
دکتر برگر می گوید “که در واقع این دروغ نیست.” وقتی کودک شما اصرار دارد چیزی واقعی است در واقع نشان دهنده برتری و اهمیت دوستان خیالی اش است. اگر کودک شاد است و یک رابطه ی واقع گرا با افراد مهم اطرافش در زندگی دارد ما نباید درمورد فانتزی های او نگران باشیم. بهتر است مرز میان خیال و واقعیت را برای کودکتان مشخص کنید مثلا بعد از اینکه از خواهر خیالی خودش گفت به او بگویید چه داستان قشنگی ساختی الان آن را در دفتر می نویسم که یادمان نرود. اینگونه کودک می آموزد آنچه در ذهن اش می‌سازد با عالم واقعیت متفاوت است و با نوشتن داستانش در واقع تخیل های کودکتان را جهت مند می کنید.
دکتر برگر می گوید “این دقیقا کاری است که بچه ها انجام می دادند قبل از اینکه تلویزیون به وجود بیاید”. به خاطر داشته باشید چیزی که برای بزرگسالان عجیب یه نظر می آید برای بچه ها یک راه ساده برای نشان دادن ایده های جدیدشان است.
وقتی سارا فهمید پدربزرگش قبل از اینکه او به دنیا بیاید مرده است، خیلی از خواهرهای او ناگهان مردند. او آنقدر در مورد آن ها به صورت بسیار واقعی صحبت می کرد که دوستان ما در پاسخ به او به شوخی گفتند “این موضوع مرگ همه گیر شده است!”
اگر مایلید بیشتر در مورد دلایل دروغگویی بچه های کوچک بدانید، مقاله دلیل دروغگویی کودکان نوپا و پیش دبستانی چیست؟ را بخوانید. به شکل اختصاصی به بررسی دروغگویی این گروه سنی پرداخته ایم.
علت دروغ گفتن دانش آموزان دبستانی
آن ها دلایل خودشان را دارند! به این مثال توجه کنید:
لیلی ۸ ساله و برادرش سمیر ۶ ساله هر دو کش رفتن دستبند بیمارستان خواهرشان از جعبه یادگاری هارا انکار می کنند. من به هر دوی آن ها گفتم تا وقتی اعتراف نکنند خبری از صبحانه روز جمعه نخواهد بود. این را مادرشان می گوید. چند دقیقه بعد سمیر اعتراف کرد!
اما وقتی مادرش از جزئیات این ماجرا پرسید، او دستپاچه شد و گفت من هیچ کاری نکردم فقط میخواستم که سوال پرسیدن را بس کنی. سپس لیلی، دزد واقعی، شروع به گریه کردن کرد. تلاش سمیر برای اینکه زخم زبان و اخطار را خواهر بزرگترش نگیرد، یک پیشرفت مهم در زندگی اش را ثابت می کند. توانایی گفتن اصطلاحا یک دروغ سفید، یعنی دروغی که برای کسی سودمند باشد یا از آسیب به احساس کسی جلوگیری کند، در واقع یک آگاهی اجتماعی و حساسیت را نشان می دهد.
بچه ها از این که باعث مایوس کردن شما شوند و یا تنبیه شوند، می ترسند. حتی آن ها گاهی حاضرند بیشتر از توانایی هایشان تحت فشار قرار بگیرند. (اگر برای مثال شما بگویید کودکتان با ریاضی مشکل دارد او ممکن است اصرار کند که هیچ مشکلی با تکالیف ریاضی اش ندارد). قبل از اینکه بچه تان را به اتاقش بفرستید یا او را از جلوی تلویزیون بلند کنید تلاش کنید تا بفهمید چه چیزی علت دروغ گفتن او است و به دلایل او توجه کنید.
علت دروغ گفتن در سن نوجوانی (۸ تا ۱۲ سال)
بچه ها در این سن مسائلی را ممکن است از شما مخفی کنند. این راز داری ها دروغگویی نیست یا به این معنی نیست که بچه ی شما در همه موارد به شما دروغ می گوید. در واقع او نشانه هایی از بلوغ را نشان می دهد. بچه هایی که در سن سیزده یا چهارده سالگی هر چیزی را به خانواده هایشان می گویند هنوز به بلوغ نرسیده اند. این را دکتر برودی می گوید.
البته هر چقدر که بچه ها مستقل تر می شوند مزیت هایی هم از مستقل بودنشان می برند! برای مثال وقتی یکی از پسران نوجوان از مادرش خواست تا در مورد مطالعه ی هر روزه اش به او غر نزند مادرش به او اجازه داد تا خودش مسئولیت آن را قبول کند. مادرش می گوید برای کل ماه هیچ سوالی در مورد کارهای روزانه اش نپرسیدم و او قسم خورد که خودش آن را انجام می دهد. اما وقتی زمان یک ماه اش تمام شد متوجه شدم که هیچ کاری انجام نداده و کل ماه دروغ می گفته است.
یک دروغ مصلحتی در مورد تکالیفش می تواند اوضاع را بدتر یا وخیم تر کند اما در این سن چیز غیر معمولی نیست. بهترین پاسخ در این حالت این است که ناخوشایندی خود را نشان دهید.
اما اگر یک نوجوان به طور غریزی دائما دروغ بگوید او ممکن است به یک راهنمای متخصص برای نظم دادن به کارهایش نیاز داشته باشد. بچه هایی که عصبی هستند و احساس می کنند نمی توانند خودشان کارهایشان را برنامه ریزی کنند ممکن است دروغ بگویند و این یکی از علت دروغ گفتن آن هاست. این را دکتر برگر می گوید. این ها به عنوان یک بچه باهوش دروغ گفتن را راحت ترین کار می دانند.
بهترین راه برای هدایت نوجوان خود به سمت راست گویی چیست؟
یک مثال خوب برایش بزنید(نه اینکه برادر کوچکترش را مثال بزنید) با او در مورد آنکه چطور دروغ گفتن می تواند به اعتبار و روابطش صدمه بزند صحبت کنید.
پادکست زیر را از زبان روانشناس و درمانگر کودک و نوجوان، مریم اوحدی، در این رابطه بشنوید و سوالات و مشکلاتتان را با روانشناسان سایت سرسره در میان بگذارید…
