استرس نوجوانان، مشکل مهمی در سلامتی آن ها است. در سال های اول نوجوانی، تغییرات سریعی از جمله تغییرات فیزیکی، شناختی و عاطفی در نوجوانان شکل می گیرد. همچنین نوجوانان با تغییرات روابط، با هم سن و سالان خود، الزامات جدید مدرسه، تنش های خانوادگی و خطر امنیت در جوامع مواجه می شوند. ممکن است راه های مقابله با این استرس ها، پیامد های کوتاه مدت و بلند مدتی بر سلامت جسمی و احساسی نوجوانان داشته باشد.
استرس چیست؟ واکنش بدن به یک مشکل است که می تواند به هر طریقی بروز پیدا کند، مثل استرس هنگام درخواست قرار گذاشتن با کسی یا تلاش برای ورود به یک تیم ورزشی. بدن انسان با فعال کردن سیستم عصبی و هورمونی خاص واکنش نشان می دهد. هیپوتالاموس به غدد فوق کلیه علامت می دهد که هورمون های آدرنالین و کورتیزول بیشتری تولید کنند و در جریان خون آزاد کنند.
هورمون ها سرعت تپش قلب، سرعت تنفس، فشار خون و سوخت و ساز بدن را افزایش می دهند. رگ های خونی گشاد می شوند تا خون بیشتری به عضلات بزرگ تر برود، و مردمک چشم برای بهبود دید گشاد می شود و برای افزایش انرژی بدن گلوکز ذخیره شده، آزاد می شود. پاسخ فیزیکی به پس زدن استرس در نوجوانان سریع تر از بزرگسالان است زیرا قشر پیشانی، بخشی از مغز که می تواند به راحتی خطر را ارزیابی کند و از پاسخ صرف نظر کند، در نوجوانان کامل رشد نکرده است.
پاسخ به استرس، فرد را آماده می کند تا زمانی که در فشار قرار می گیرد به سرعت واکنش نشان دهد و به خوبی عمل کند. این می تواند به نوجوانان کمک تا روی پای خود بایستند و با مشکلات مقابله کنند. اگر پاسخ به استرس، بیش از حد واکنش نشان دهد یا بیش از حد طولانی شود، می تواند مشکلاتی را ایجاد کند. وضعیت های استرس زای طولانی مدت، مانند مقابله با طلاق والدین یا مورد آزار و اذیت قرار گرفتن در مدرسه می تواند استرس پایدار ایجاد کند که نیروی ذخیره شده ی بدن را از بین می برد، سیستم ایمنی را ضعیف و جوان را تهی از احساس می کند.
بیشتر بخوانید: استرس در دوران نوجوانی چه علائمی دارد؟
همه ی ما “استرس خوب” و “استرس بد” را تجربه کرده ایم. استرس خوب، مقدار مطلوبی از استرس است که باعث ایجاد انرژی و انگیزه برای انجام کارها به بهترین شکل ممکن شود. استرس خوب، ما را تشویق می کند تا استراتژی های مناسبی را برای مقابله با مشکلات مان ایجاد کنیم و در نهایت به انعطاف پذیری ما در مقابل مشکلات کمک می کند. استرس بد، زمانی اتفاق می افتد که مکانیسم های مقابله با استرس بیش از حدی فرا گرفته شده است و به بهترین شکل عمل نمی کند.
اتفاقی این چنین می تواند بر کودکان و بزرگسالان به روش های مختلف تاثیر بگذارد. یک فرد ممکن است جشن را هیجان انگیز و دیگری آن را استرس زا بداند. زمانی که نمی توانیم با مشکل مقابله کنیم یا باور داریم که توانایی مقابله با آن را نداریم، استرس باعث پریشانی می شود. راه حل آن، قبول کردن، تغییر دادن و یافتن روش هایی برای تبدیل استرس بد به استرس خوب است.
چه دلایلی باعث استرس در نوجوانان و جوانان می شود؟
• فشار مدرسه و تصمیمات مربوط به کار و حرفه
• شغل های بعد از مدرسه و تابستان
• قرار گذاشتن و روابط دوستی
• تحت فشار بودن به علت اجبار برای پوشیدن لباسی خاص، جواهرات یا مدل مویی خاص
• فشار ناشی برای تجربه ی مواد مخدر، الکل یا رابطه ی جنسی
• تحت فشار بودن به خاطر اهمیت به سایز و اندام خاص (در دختران، وزن و در پسران معمولا هیکل ورزشکار و عضله ای مورد توجه است).
• مقابله با تغییرات جسمی و شناختی بلوغ
• درگیری های خانوادگی و درگیری با همسن و سالان
• در معرض خشونت یا آزار جنسی قرار گرفتن
• برنامه های شلوغ، کلاس ها و ورزش بعد از مدرسه، وظایف خانوادگی و زندگی اجتماعی
نشانه هایی که جوانان یا نوجوانان از استرس رنج می برند چیست؟
• افزایش گله مندی از سردرد، شکم درد، درد عضلانی یا خستگی
• دور بودن از مردم و فعالیت ها
• افزایش عصبانیت و کج خلقی (به عنوان مثال بد دهنی کردن به مردم و زندگی)
• اغلب گریه کردن و قرمز شدن چشم ها
• احساس نا امیدی
• اضطراب مزمن و عصبانیت
• تغییرات در خواب و عادات غذا خوردن (به عنوان مثال بی خوابی، کابوس یا خیلی غذا خوردن)
• مشکل در تمرکز کردن
• تجربه ی استفاده از مواد مخدر یا الکل
بیشتر بخوانید: ترس از قلدرهای مدرسه باعث استرس دانش آموزان می شود
راه هایی برای مقابله با استرس:
• صحبت کردن با دیگران درباره ی مشکلات.
• نفس عمیق بکشید، همیشه به این جمله ” من از عهده اش بر می آیم ” دائم فکر کنید یا بلند با خود تکرار کنید.
• انجام حرکات شل کننده ی عضلات به صورت مکرر که شامل کشش و شل کردن عضلات می باشد.
• اهداف کوچک تری انتخاب کنید و وظایف تان را به بخش های کوچکتر قابل کنترلی تقسیم کنید.
• به طور منظم ورزش کنید و غذا بخورید.
• به درستی بخوابید.
• تمرین مداوم و نظمی مثبت داشته باشید.
• شرایط سخت و ترسناک را تصور و تمرین کنید.
• بر روی چیزهایی که می توانید کنترل کنید متمرکز شوید( بر روی کنش و واکنش های خود) و بیخیال چیزهایی که نمی توانید کنترل کنید شوید(نظرات و تجربه های افراد دیگر).
• بر روی بدترین سناریوی ممکن کار کنید تا قدری که برایتان مضحک و خنده دارد شود.
• انتظارات غیر منطقی را کم کنید.
• زمان هایی را برای تفریح برنامه ریزی کنید.
• خود را همان طور که هستید قبول کنید، نقاط قوت خود را بشناسید و روی آن ها کار کنید.
• بیخیال ایده ی کمال گرایی درخود و دیگران شوید. به خود اجازه دهید تا از اشتباهات درس بگیرید.
والدین چگونه می توانند به کودکان و نوجوانان برای کنترل استرس شان کمک کنند؟
• از رفتار و احساسات فرزندتان آگاه باشید.
• در رابطه با فرزندتان، اعتماد ایجاد کنید.
• زمانی که فرزندتان برای صحبت آماده است، با او روراست باشید.
• او را به بیان احساساتش تشویق کنید.
• پاسخ های احساسی خوبی را به او یاد دهید.
• فرزندتان را تشویق کنید تا زمانی که خسته می شود و از پا در میاید، شرایط را با شما در میان بگذارد.
• او را به داشتن دوستی های مختلف و سالم تشویق کنید.
• به فعالیت جسمانی، تغذیه خوب و خواب تشویق کنید.
• یاد دهید که فرزندتان مشکلش را حل کند.
• در شرایط سخت با عشق و حمایت خانواده و دوستان، توانایی های فرزندتان را به او یادآور شوید.
• کودک را از تغییرات در خانواده مطلع کنید.
• به برنامه های تلویزیونی که کودک تان را نگران می کند نظارت داشته باشید و به استفاده از بازی های کامپیوتری، فیلم و اینترنت توجه کنید.
بیشتر بخوانید: تشخیص اثرات استرس در نوجوانان دختر
• وقتی تصمیمات ضعیفی گرفته می شود، از تشویق و پیامد های طبیعی استفاده کنید.
• به فرزندتان کمک کنید برنامه های فوق و خارج از برنامه مناسبی را انتخاب کند.
• قبل از این که مواد مخدر و الکل را مصرف کند، او را از مضرات آن ها مطلع کنید.
• سطح استرس خود را کنترل کنید و مراقب خود باشید.
• هر نگرانی را با معلم فرزندتان در میان بگذارید و او را عضوی از خود بدانید.
• اگر ادامه یافتن استرس باعث نگرانی شد، به دنبال کمک از یک متخصص، روانشناس مدرسه، مشاور مدرسه یا مددکار اجتماعی مدرسه باشید.
