مراحل رشد نوزاد از نظر فیزیکی، کلامی، شناختی و اجتماعی

مراحل رشد نوزاد اغلب به بخش های زیر تقسیم می شود:
• رشد شناختی
• رشد کلامی
• رشد فیزیکی، مثل مهارت های حرکتی ظریف (نگه داشتن قاشق) و مهارت های حرکتی فاحش (مثل کنترل سر، نشستن و راه رفتن)
• رشد اجتماعی

مراحل رشد نوزاد از نظر فیزیکی

رشد فیزیکی نوزاد از سرش شروع می شود و سپس با بقیه قسمت های بدن ادامه می یابد. برای مثال، مکیدن انگشت قبل از نشستن و نشستن نیز قبل از مهارت راه رفتن به وجود می آید.

از زمان تولد تا دو ماهگی:

• می تواند در حالتی که به پشت دراز کشیده است، سرش را بچرخاند یا بلند کند.
• انگشتان قابل مشت شدن هستند و آرنج ها هم قابل خم شدن.
• گردن نوزاد، وقتی که به حالت نشسته قرار دارد، نمی تواند سرش را نگه دارد.

رفلکس های (عکس العمل های غیر ارادی) اولیه شامل موارد زیر می شوند:

• رفلکس بابینسکی: در اثر لمس کردن کف پا انگشت های پا از هم باز می شوند و تکان می خورند.
• رفلکس مورو (رفلکس جاخوردن): دست ها را باز می کند و سپس آن ها را خم کرده و همراه با یک گریه مختصر، آن ها را به سمت بدن می آورد. این عکس العمل اغلب در اثر شنیدن صدای بلند یا مشاهده حرکت های ناگهانی در کودک ایجاد می شود.
• فشردن با کف دست: نوزاد دستش را می بندد و انگشت شما را می فشارد.
• رفلکس بر زمین گذاشتن (Placing Reflex): وقتی که کف پای کودک، زمین را لمس می کند، پا ها را دراز می کند.
• جمع کردن کف پا: نوزاد، انگشتان و قسمت جلویی پایش را خم و راست می کند.

• جست و جو برای سینه مادر: وقتی که گونه اش لمس می شود، سرش را در جست و جوی نوک سینه مادر می چرخاند و همین که لبش نوک سینه را حس کرد، شروع به مکیدن می کند.
• قدم برداشتن و راه رفتن: وقتی که او را به روی دو پا، روی زمین نگه داشته اید، با چابکی سعی می کند راه برود.
• واکنش متقارن و موزون گردن (Tonic Neck Response): در حالی که کودک به سمت چپ خیره می شود، دست چپش کاملا باز است و دست و پای راست، به سمت داخل خم می شوند، و بالعکس.

سه تا چهار ماهگی:

• بهتر شدن توانایی کنترل ماهیچه های چشم، به کودک امکان تعقیب اشیاء را می دهد.
• شروع به کنترل حرکت پاها و دست ها می کند، اما عملکردشان کامل نیست. کودک ممکن است شروع به استفاده از هر دو دست کند و برای انجام کارها هر دو را به کار بگیرد. کودک هنوز هماهنگی لازم برای اینکه اشیاء را محکم در دست بگیرد، ندارد. اما می تواند آن ها را بکشد و نزدیک خود بیاورد.
• تقویت بینایی به او این اجازه را می دهد، که اشیا را به خوبی از هم تشخیص دهد. برای مثال: می تواند، دکمه آبی را بر روی پیراهنی با همان رنگ تشخیص دهد.
• در حالت خوابیده به شکم، می تواند بالا تنه، سر و شانه ها را، به کمک دست هایش بلند کند.
• ماهیچه های گردن به اندازه ای رشد می کنند، که کودک می تواند به کمک پشتیبان بنشیند و سرش را بالا نگه دارد.
• رفلکس های اولیه هم ناپدید شده اند یا در حال ناپدید شدن اند.

پنج تا شش ماهگی:

• می تواند بدون پشتیبان بنشیند. در ابتدا فقط برای چند لحظه، ولی بعد از آن تا سی ثانیه یا بیشتر هم می تواند خودش را نگه دارد.
• اجسام را با کف دستش فشار می دهد، اما هنوز نمی تواند از شستش استفاده کند.
• می تواند از حالت به پشت خوابیده، به سمت شکم بچرخد و در حالت خوابیده به شکم، شانه ها و سرش را به کمک دست هایش بالا بگیرد و به اطراف نگاه کند و خودش را حرکت دهد.

شش تا نه ماهگی:

• ممکن است شروع به چهار دست و پا رفتن کند.
• می تواند در حالی که دست یک بزرگتر را گرفته است، راه برود.
• می تواند برای مدت طولانی بدون اینکه پشتیبان داشته باشد، بنشیند.
• یاد می گیرد که چگونه وقتی ایستاده است، بنشیند.
• کودک می تواند دستش را به اجسام داخل خانه بگیرد و خود را بلند کند و برای مدت طولانی بایستد.

نه تا دوازده ماهگی:

• کودک تلاش می کند، در حالت ایستاده، و بدون کمک، تعادلش را حفظ کند.
• در حالی که دست یک بزرگتر را گرفته، می تواند قدم بر دارد و ممکن است به تنهایی هم چند قدم بردارد.

مراحل رشد نوزاد از نظر احساسی

• حس شنوایی قبل از تولد ایجاد می شود و در هنگام تولد، کاملا بالغ شده است. کودک تمایل بیشتری به شنیدن صدای انسان دارد.
• حس لامسه، چشایی و بویایی، در زمان تولد بالغ می شوند. کودک، مزه شیرین را ترجیح می دهد.
• قدرت بینایی: نوزاد از بیست تا سی سانتی متری اش را می تواند ببیند. از چهار تا شش ماهگی، قدرت تشخیص رنگ، در او تقویت می شود. از دو ماهگی می تواند اشیاء متحرکی را که در میدان دید صد و هشتاد درجه ای او هستند، ببیند و بیشتر تمایل به دیدن چهره ها دارد.
• حواس وستیبولار (حواس دهلیزی یا Vestibular Senses) کودک نسبت به هر گونه حرکت و تغییر موقعیت واکنش نشان می دهد.

مراحل رشد نوزاد از نظر کلامی

گریه، روش بسیار مهمی برای برقراری ارتباط است. پس از سومین روز تولد نوزاد، مادر ها می توانند، گریه کودکشان را از بقیه کودکان تشخیص دهند. در اولین ماه زندگی کودک، بیشتر والدین می توانند تشخیص دهند، که گریه کودک به خاطر گرسنگی، درد، یا عصبانیت است. گریه همچنین باعث می شود که سینه مادر پر از شیر شود.

میزان گریه در سه ماهه نخست در یک کودک سالم از یک تا سه ساعت در روز متفاوت است. در کودکانی که بیش از سه ساعت در روز گریه می کنند، اغلب قولنج (Colic) تشخیص داده می شود. قولنج (کولیک) به ندرت مربوط به وجود مشکلی در بدن می شود ودر بیشتر موارد تا چهار ماهگی برطرف می شود.

گریه کردن بیش از حد، صرف نظر از دلیل آن، نیازمند ارزیابی پزشکی است. گریه بیش از حد می تواند موجب ایجاد استرس در خانواده شود که این استرس ممکن است موجب بدرفتاری نسبت به کودک شود.

از ابتدای تولد تا دو ماهگی:

• کودک گوش به زنگ صدا ها است.
• از طیفی از صداها برای اعلام نیاز هایش، مثل گرسنگی یا درد، استفاده می کند.
دو تا چهار ماهگی:
• حروف صداداری مثل ” او او” و” اَ اَ “، از خود در می آورند.

شش تا نه ماهگی:

• سخنان نامفهوم
• حباب درست کردن با دهان (صدا درآوردن با دهان)
• خندیدن

نه تا دوازده ماهگی:

• برخی از صدا ها را تقلید می‌کند.
• ماما و بابا را می گوید، اما نه به طور واضح.
• به برخی از فرمان های زبانی مثل “نه” واکنش نشان می دهد.

مراحل رشد نوزاد از نظر رفتاری

رفتار و مراحل رشد نوزاد براساس شش حالت هوشیاری زیر است:
• گریه کردن
• خواب سطحی
• کسلی و خواب آلودگی
• نق نق کردن
• کاملا هوشیار
• خواب عمیق

کودک سالم با یک سیستم عصبی نرمال، می تواند بودن هیچ مشکلی، از یک حالت به حالت دیگر برود. ضربان قلب، تنفس، تونوس ماهیچه ای (انقباض مداوم و پیوسته ماهیچه ای است که باعث حفظ وضعیت ظاهری بدن می شود و به بازگشت خون به قلب کمک می کند) و حرکات بدن در هر حالت متفاوت است.

بسیاری از عملکرد های بدنی در ماه اول تولد پایدار نیستند که کاملا عادی است و در هر کودک متفاوت است. استرس و تحریک نوزاد، می تواند بر موارد زیر تاثیر بگذارند:
• کار کردن شکم
• تهوع
• سکسکه کردن
• عوض شدن رنگ پوست
• کنترل دمای بدن
• استفراغ
• خمیازه کشیدن

تنفس دوره ای ،که نفس کشیدن شروع شده و دوباره متوقف می‌شود، اتفاق عادی ای است و نشانه سندرم مرگ ناگهانی نوزاد نیست. برخی از کودکان بعد از غذا خوردن بالا می آورند یا استفراغ می‌کنند، اما هیچ مشکل بدنی در آنها وجود ندارد. آن ها به صورت نرمال وزن اضافه کرده و رشد می کنند.

کودکان دیگر وقتی در حال مدفوع کردن هستند، ناله می کنند، اما مدفوعشان نرم و بدون خون است و تغذیه و رشدشان نیز خوب است. این مشکل به خاطر این است که عضلات بطنی (که برای زور زدن در زمان مدفوع کردن استفاده می شوند) هنوز بالغ نشده اند و نیاز به معالجه پزشکی ندارد.

چرخه خواب و بیداری کودک متغیر است و تا سه ماهگی پایدار نمی شود. در زمان تولد این چرخه ها در بازه های تصادفی از سی تا پنجاه دقیقه اتفاق می افتند. این بازه ها به تدریج، همین طور که کودک بالغ می شود، افزایش می یابند. در چهار ماهگی، بیشتر کودکان در هرروز یک بازه پنج ساعته خواب راحت خواهند داشت.

کودکانی که شیر مادر مصرف می کنند، باید هر دو ساعت شیر بخورند و کودکانی که شیر خشک مصرف می کنند نیز باید بتوانند سه ساعت تا نوبت بعدی صبر کنند. در طول دوره های رشد سریع، باید نوبت های شیر دهی به آن ها بیشتر شوند.

لازم نیست که به کودک آب بدهید. در حقیقت ممکن است خطرناک نیز باشد. کودکی که به اندازه ی کافی شیر می خورد، شش تا هشت بار در بیست و چهار ساعت ادرار خواهد کرد. آموزش استفاده از پستانک یا مکیدن انگشت به کودک، می تواند برای شما، در زمان های بین نوبت های شیر دهی، آسایش و راحتی فراهم کند.

امنیت

امنیت برای کودک بسیار مهم است. برقراری امنیت برای کودک باید متناسب با مراحل رشد او باشد. برای مثال کودک در چهار تا شش ماهگی، ممکن است شروع به غلت زدن بکند. بنابراین وقتی که کودک در یک محل مرتفع قرار دارد، باید بسیار مراقب او باشید.

نکات زیر در امنیت کودک مهم است:

• بسیار مراقب مواد سمی (پاک کننده ها، لوازم آرایشی، دارو ها وحتی برخی از گیاهان) در خانه تان باشید و آن ها را دور از دسترس کودک قرار دهید. کمد ها و کابینت هایتان را نیز قفل بزنید.

• زمانی که در حال آشپزی هستید، به کودکانتان اجازه ندهید که در داخل آشپزخانه چهار دست و پا کنند و راه بروند. وقتی کسی در حال آشپزی است ورودی آشپزخانه را مسدود کنید یا کودک را داخل صندلی بازی یا تخت خواب قرار دهید.

• وقتی کودک را در آغوش گرفته اید، نوشیدنی گرم نخورید یا با خودتان حمل نکنید، چون کودکان از سه تا پنج ماهگی دست هایشان را تکان می دهند و به اجسام دور و برشان چنگ می اندازند.

• کودک را با حیوانات خانگی یا با آشنایانتان تنها نگذارید. حتی آشناهای بزرگسال نیز ممکن است آماده شرایط اضطراری نباشند. حیوانات خانگی هر چند که ممکن است آرام و دوست داشتنی به نظر برسند، اما ممکن است درصورت گریه کودک یا چنگ انداختن او، غیر قابل انتظار عمل کنند یا در صورتی که خیلی نزدیک به کودک نشسته باشند، ممکن است باعث خفگی او شوند.

• کودک را در مکان های مرتفع تنها نگذارید.

• کودک را تا پنج ماهگی روی پشت بخوابانید. ثابت شده است که این حالت خوابیدن خطر سندروم مرگ ناگهانی نوزاد را کاهش می دهد. با بلوغ سیستم عصبی، یعنی زمانی که کودک بتواند غلت بزند، تا حد زیادی خطر سندروم مرگ ناگهانی نوزاد کاهش می یابد.

• نحوه عملکرد مناسب در زمان های اضطراری،که خفگی در کودک ایجاد می شود، را با مراجعه به هلال احمر یا بیمارستان بیاموزید.

• هرگز اشیا ریز را در دسترس کودکان رها نکنید. کودکان هر چیزی که به دستشان میرسد را در دهانشان قرار می دهند، این روش آن ها برای کشف محیط اطرافشان است.

• در زمان رانندگی، کودکتان را روی صندلی مناسب قرار دهید. هر چقدر هم مسیر کوتاه باشد. تا حداقل یک سالگی (یا در صورت امکان بیشتر) و نه کیلوگرمی کودک، از صندلی که روی آن به پشت است، استفاده کنید. و پس از یک سالگی، می توانید روی آن را به سمت روبرو برگردانید. بهترین مکان برای صندلی کودک، وسط صندلی عقب است. بسیار مهم است که راننده حواسش کاملا به رانندگی باشد و مشغول بازی با کودک نباشد. اگر لازم باشد که به کودک دست برسانید، حتما قبل از آن ماشین را در شانه جاده پارک کنید.

• در پلکان ها از محافظ استفاده کنید و اتاق هایی که برای کودک امن نیست، را مسدود کنید. به یاد داشته باشید که ممکن است کودک از شش ماهگی چهار دست و پایی کند.

در صورتی که با موارد زیر روبرو شدید، با پزشکتان تماس بگیرید:

• کودک خوب به نظر نمی رسد و علایم غیر عادی در او مشاهده می شود، یا با در آغوش گرفتن، تکان دادن، یا نوازش کردن آرام نمی شود.
• روند رشد و پیشرفت کودک، عادی به نظر نمی رسد.
• به نظر می رسد که کودکتان از دوره های رشدش عقب مانده است. برای مثال کودکتان در نه ماهگی بتواند دستش را به اطراف بگیرد و بایستد، اما در دوازده ماهگی دیگر نتواند بدون پشتیبان بنشیند.
• همیشه نگران کودکتان هستید.